HATAJUKO, KOKOV’A MEKTUP YAZARAK, YEREL DİLLERİN KORUNMASI İLE İLGİLİ OLUMSUZ GELİŞMELERE DİKKAT ÇEKTİ
Kabardey Balkar Cumhuriyeti İnsan Hakları Derneği Başkanı Valeri Hatajuko, KBC Devlet Başı Kazbek Kokov bir açık mektup yazarak anadillerin korunmasıyla ilgili olumsuz gelişmelere dikkat çekti.
Hatajuko’nun mektubu şöyle:
K.V. KOKOV
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Başkanı
AÇIK MEKTUP
1 Ekim 2019’da Kabardey-Balkar’ın bilim insanı, entelijansiyası, sosyal hareketleri ve sivil derneklerinin yetkili ve saygın temsilcileri, Nalçik’te, eğitim kurumlarında Çerkesçe (Kabardeyce) ve Balkarca dillerinin öğretilmesi ve bunların hükümet organlarıyla etkileşimini konu alan bir toplantı düzenlediler. Toplantıya yüzelliden fazla kişi katıldı.
Toplantıda yapılan konuşmalarda, Rusya Federasyonu bünyesindeki ortaokullarda Rusça dışındaki devlet dillerinin öğrenilmesinde gönüllülük ilkesini belirleyen 08/03/2018 tarihli 317-FZ sayılı Federal Eğitim Kanunu’nda yapılan değişikliklerin ardından, Çerkes (Kabardey) ve Balkar dillerinin korunması için acil önlemler gerektiren bir ortam oluştuğu kaydedildi.
Toplantının katılımcıları tarafından şu ifadeler kullanıldı: “2018 / 2019 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı’na göre, 1015 Çerkes (Kabardey) ve 317 Balkar çocuğu, (sırasıyla tüm öğrencilerin %1,52’si ve %2,46’sı) Çerkes (Kabardey) ve Balkar dilleri yerine yerli dil olarak Rusçayı seçmiştir.
Cumhuriyette, çocukların yetiştirilmesinde, eğitimin Çerkesce (Kabardeyce) ve Balkarca dillerinde yapıldığı tek bir okul öncesi eğitim kurumu yoktur.”
Ortaya çıkan sorunların önemi göz önünde bulundurularak, anadil öğretimi ile ilgili tüm konuları tartışmak ve forumda yayınlanan materyalleri ayrıntılı olarak tanımak için bir grup katılımcı ile bir toplantı düzenlenmeye karar verildi.
Heyet şu isimleri içeriyordu: Felix Kharaev (Felsefe Doktoru), Jantemir Gubachikov (“KBC’de Barış ve Mutabakat İçin Sivil Toplum Komitesi Başkanı), Khakim Kuchmezov (Yabloko partisi bölge şubesi başkanı), Muaed Chechenov (Adige Halk Dernekleri Koordinasyon Konseyi Birinci Yardımcısı), Valery Hatajuko (Kabardey-Balkar Bölgesi İnsan Hakları Merkezi Başkanı).
Forumdan sonra Muaed Çeçenov, talimatlarımız üzerine, böyle bir kitle toplantısı organize etme talebiyle size yazılı olarak müracaat etti. O zamandan bu yana neredeyse bir yıl geçti, ancak danışmanlarınız defalarca, neredeyse yeminli bir şekilde, böyle bir toplantının yakın gelecekte kesinlikle yapılacağına dair güvence vermesine rağmen, hala gerçekleşmiş değildir.
Artık delegasyonumuzla bir görüşmenin hiçbir koşulda gerçekleşmeyeceği bizim için de netleşmiş durumda. Halklarımız için böylesine önemli bir konuda halkın temsilcileriyle işbirliği yapma konusundaki isteksizliğiniz, sizin şahsınızda, KBC yetkililerinin bu sorunları çözmek niyetinde olmadıklarını ve ana dillerin gerçek anlamda korunması ve geliştirilmesiyle ilgilenmediklerini göstermektedir.
Bize gelen bilgiler bu hususu aydınlatıyor. Bazı eğitim kurumlarında, ana dil olarak Rusçayı seçmeleri için ebeveynlere ve öğrencilere baskı uygulanmaktadır. Bu tür uygulamaların gerçekleşebilirliği, Nalçik’teki 14. Okul’da meydana gelen ve halkın tepkisine neden olan büyük ihlallerle kanıtlanmıştır. Kötü şöhretli bir yönetici olan Rimma Jamborova yasadışı bir anket düzenlemiş ve 215 öğrenciyi anadillerini öğrenmeyi reddetmeye zorlamıştır. Yapılan yargılama sırasında bu suçlamalar doğrulanmış olmasına rağmen kendisi hala işbaşındadır. Anaokullarında ve orta öğretim kurumlarında ana dilleri öğretmek için ayrılan süre azalmaya devam ediyor, ana dillerdeki kitapların dolaşımı düşüyor vs.
Bu arada, Rusya Federasyonu’nun parçası olan bir dizi cumhuriyette: Kuzey Osetya-Alanya, Tataristan, Başkurdistan, Çeçen Cumhuriyeti, Adıgey Cumhuriyeti vb.’nde tespit edilen sorunların çözümü için devlet düzeyinde reel adımlar atılmaktadır. Ve bizim için çok önemli olan bu cumhuriyetler, bu konularda halk temsilcilerinin, her düzeydeki hükümet organları ile etkileşimi için koşullar oluşturdular.
Biz Çerkes (Kabardey) ve Balkar halklarının kültürel kimliğini korumak ve doğrudan anayasal görevlerini yerine getirmek hususunda KBC Anayasasının ana garantörü olan sizin nezdinizde KBC yetkililerinin bu sorumluluğu bilinçli kasıtlı reddi olarak görüyoruz.
Yukarıdakilerle bağlantılı olarak, Kabardey-Balkar devlet oluşumunun asıl amacının Çerkes (Kabardey) ve Balkar halklarının kendi kaderini tayin etme ve ulusal çıkarlarının korunması olduğunu ve bu halkların kültür, maneviyat ve dilini korumaya ve geliştirmeye yönelik faaliyetler olduğunu bir kez daha hatırlatmanın gerekli olduğunu düşünüyoruz. Aynı zamanda, elbette, Kabardeylerin ve Balkarların bir tür ayrıcalıklı haklara sahip olması gerektiği gerçeğinden bahsetmiyoruz; KBC topraklarında yaşayan tüm Rusya vatandaşları kendi kaderini tayin hakkına sahip olmalı ve Rus anayasasının ve uluslararası hukukun güvence altına aldığı eşit medeni, siyasi ve diğer haklara sahip olmalıdır.
Son olarak, Kabardey-Balkar’da, yerel dillerin korunmasıyla ilgili sorunların çözümünde, yetkililerin bu sorunları göz ardı etmesiyle karakterize edilen olumsuz bir durum olduğunu belirterek, bu sorunları temelde ve tutarlı bir şekilde federal merkezin, uluslararası toplumun önüne koymaya ve destekçilerini meşru halk protestolarına teşvik etmeye devam etmeyi amaçlıyoruz.
Valery HATAJUKOV
Kabardey-Balkar Bölgesel İnsan Hakları Merkezi Başkanı.
24.09.2020
