“KUTLU ATLI” ADLI PİYESİN SAHNELENMESİ ÇALIŞMALARINA BAŞLANDI.
- yüzyıl. Avrupa. Bir Adıge (Çerkes) gencinin başına gelen olay. Derbe Timur’un bu adla yazdığı piyes Yemkuj Anzor tarafından sahnelenecek. Söz konusu Adıge gencine ilişkin belge bilim insanı Yedıc Batıray tarafından bir Alman arşivinden bulunup “Adıge mak” gazetesinde yayımlanmıştı. Bu yazıya dayalı olarak Derbe Timur da söz konusu piyesi yazmıştır.
– 19. yüzyılda, 1850’lerde Çerkeslerin Prusya’da bulunuyor olmalarına şaşırmıştım. Avrupa ile ülkemiz arasındaki uzak mesafe bir yana, diyor Derbe Timur. – Prusyalı silahşörler ile Adıge gençleri arasında silahlı bir karşılaşma yaşanmıştı. Şaşkınlık içinde haberi okudum. İkinci şaşırdığım şey 1851 yılında Bromberg kentinde görülen yargılamaydı. Adıgeler orada hem suçlanıyor ve hem de savunuluyorlardı. O uzak dönemde yargı sürecinde jüri, avukat ve savcı bulunuyordu. Adıge gencini savunmak için görevlendirilen vekil/avukat, Adıge gencinin ulusunu ve tarihini araştırmış ve öğrenmişti. Bu da çok şaşırdığım şeylerden biriydi. Adıge yanlısı ilginç öykü örneklerin duruşmada anlatmıştı.
Yargılama yapılmıştı. Ancak Adıge gencine, Adıge ulusuna ve o ulusun yaşam tarzını sergileyen bir olay yaşanmıştı. O bir kişiye ait olay Adıge ulusuna yöneltilmiş değerinde oluyor.
– Bu piyeste Adıge cesaretini (yüreğini), Adıge ruhunu ve Adıge dünya görüşünü bir araya getirip özetledim, diye anlatıyor rejisör Yemkuj Anzor. – Piyesteki baş karakterin, baş kahramanın yüreğindeki duygu ve dünya görüşü, yeryüzündeki tüm Adıgelerin, gerek diasporadaki ve gerekse anayurttaki Adıgelerin olaylara bakış biçimidir. Hangi çağda doğmuş olursan ol ya da bugünlerde yaşayan biri olsan bile, bu dünyaya bakış biçimi değişmez, çünkü o şey kandadır, ana sütünde olarak sürer gider.
Derbe Timur’un yazdığı piyesi okuduğunda, Yemkuj Anzor fazla düşünmedi. Sahnelemek istedi. Śey İbrahim adlı Adıge Ulusal Tiyatrosu’nda çalışmaya başladı.
Bromberg’deki yargı süreci…
Derbe Timur yazdığı piyese bu adı verdi. Piyes, 2020 yılında oyun yazarlığı konusunda düzenlenen ödüllü yarışmada birinciliği aldı. Sahneleme çalışmaları rejisör ve yazar tarafında birlikte yürütüldü. Bunu “Şıv Mafe” (Uğurlu Atlı) izledi.
– Anzor ile görüştük, daha uygun ve daha etkileyici olacak bir isim aradık, – dedi Derbe Timur. “Şıv mafe” adını Anzor önerdi, ben de uygun buldum, piyesin adını “Şıv Mafe” olarak değiştirdik. Tarihsel olaydaki Mussa adını da Şumaf olarak değiştirdik. Bu ad mutluluk ve iyilik getiren, yeryüzünü aydınlatan atlı anlamı içeriyor. Piyesin Yemkuj Anzor tarafından sahnelenmekte olması ayrıca beni sevindirdi. Deneyimli ve yetenekli bir rejisör, adı uzaklara yayılmış, ilginç yaklaşım şekli ve görüşleri olan biri.
Olay tarihi kayıtlarda yer aldı, 1850 yılında görülen davada görev alanlar Adıgelere ilişkin bilgiler edindiler. Adıge gencini savunurken, davada kullanmak üzere Alman avukat Adıge tarihini, Adıge krakterini, gelenek ve göreneklerini araştırıp öğrenmişti. Mahkemenin iddia tarafı olan savcıya karşı bunları savunma aracı olarak kullanıyordu. Adıge gençlerinin barışı, doğruluğu ve adaleti savunan kişiler olduklarını söylüyordu. Şimdi ulusal tiyatro oyuncuları bu olmuş bitmiş olayı sahnede canlandırıyorlar. Huadeko Azamat Şumafe rölünü oynayacak. Piyes tarihi bir olaydan alınma ve olabilecek bazı şeyler de yazar tarafından eklenmiş: Bir aşk öyküsü eklenmiş.
– Tarihi olayda yer almıyor, ama ilgi çekmesi için bir aşk öyküsünü piyese kattım, – dedi Derbe Timur.
Şumafe mahkemedeki Alman savcının kızını seviyor. Kızın babası bunu hoş karşılamıyor, Adıge gencinin cezaya çarptırılması için uğraşıyor. Alman savcısı rolünü Tharkoho Tevçoj oynuyor. “Adıgeler konusunda – rol gereği de olsa- çirkin şeyler söylediğimde içimden üzülüyorum”, diyor Tevçoj. Savcının kızı rolünü Tharkoho Mercan oynuyor. Tiyatronun Alman kadınlarının rollerini oynadığı durumlar oldu. Şimdi Alman kızı rolü oynanıyor.
– Piyeste Alman savcı olarak rol aldım, o Adıge genci kızımla tanışıyor ve birbirlerini seviyorlar. Adıgeleri kötülüyorum, berbat ve yabanıl ve serseridirler (ашъэ икIыгъэм фэдэх) diyorum, ilişkilerini sona erdirmek istiyorum. Bu nedenle gence ölüm ya da hapis cezası verilmesi için didiniyorum, amacım bu ikisini birbirinden uzaklaştırmak, koparmak. Olay 1850’li yıllarda yaşandı. Olay Avrupa’da ilgiyle karşılanmış ve şaşkınlık yaratmıştı. Adıge gençleri 21 – 30 gibi yaşlardaydı. İşte 170 yıldan fazla bir süre sonra olaya geri dönüş yapmış olduk, – diyor Tevçoj.
– Alman ulusundan bir kadını nasıl canlandırayım diye çözüm yollarını düşündüm, – diye olaya ilişkin görüşlerini anlatıyor Tharkoho Mercane. – Tiyatroda başka ulusları canlandırdığım da oldu, İspanyol ve Gürcü kadınlarını canlandırmıştım. Bu mesleği seçmişsen, rolünü iyi oynaman, bunun için çalışman gerekir.
Gerçek mi rüya mı?
Piyesin temsil edileceği günü rejisör gizli tutuyor. Oyunun izleyiciler açısından ilginç ve sürprizlerle dolu olması için böyle düşünüyor ve çok az şey söylüyor. Bunun sıradan bir yaklaşım biçimi olmadığını da belirtti:
.- Seyirci temsili izlediğinde, gerçek mi rüya mı? – diye kendi kendisine sorsun istiyorum. Oyuncular, ressam ve dekoratörler ve terziler bu amaca göre hazırlanıyor ve çalışıyorlar.
“Şıv Mafe” gösterisi için yeni kostümler dikiliyor, şu an 20 elbise dikildi. Ama daha da dikilecek, temsilde çok sayıda kişi rol alacak, hepsi için yeni kostümler dikilecek. Kostüm çizimlerini moda tasarımcısı Lıhure Rosit (Лlыхъурэе Росит) hazırlıyor. Bize işi ile ilgili bilgi veriyor:
– Olayın yaşandığı dönemdeki modayı esas alıyoruz, ama temsil boyunca kostümler değişiyor, değişik ulusal görüntüler geliyor. Adıge ve Alman giysileri karışmış oluyor.
Sadece bu şey değil, değişik sahne görüntüleri de hazırlanıyor. Yemkuj Anzor, ressam Sihu Ramazan ile birlikte çalışıyor. Bu da gizli tutulan (açıklanmayan) konulardan biri. Ressam ile rejisör sadece anlaşıyorlar değil, yaklaşım biçimleri de ortak, aynı.
– Her rejisörün ayrı bir yaklaşım tarzı olur, – diye anlatıyor Adıge Cumhuriyeti ulusal ressamı Sihu Ramazan. – Anzor’un yaklaşım biçimleri değişik ve ilginç olur. Timur çekici, heyecanlandırıcı bir piyes yazdı, rejisörün kendine özgü bir yaklaşım tarzı var, ben de oyuna bir şeyler katmaya çalışıyorum.
Adıge ulusunun geçmişi ve yarını konusunda kaygı duyan yazarla rejisör, belli amaçlar doğrultusunda birlikte çalışıyorlar. Şimdilik temsilin küçük bir bölümü konusunda bazı ipuçları verdiler.
– Oyun görünümü, sahneleniş tarzı ve değişik görüntüleri ile diğerlerinden farklı olacak, – diyor rejisör. – Perde açıldığında, salondaki izleyicilerin şaşıracaklarına garanti veririm. Ama o güne değin daha fazlasını söylemeyelim.
Konuşmasına son veren rejisör, oyuncularla birlikte çalışmak üzere yanımızdan ayrıldı. Adıge ulusunun yaşamını, dünya ideolojisini ve düşünme tarzını içeren temsil için her gün çalışılıyor. Oyunun mart ayı sonunda gösterime sunulması planlanıyor.
Ğućeł Susan.
Adıge mak, 07 Şubat 2022
https://adygvoice.ru/…/%d0%bd%d0%b0%d1%81%d1%8b%d0%bf…/
