Derleyen: EROL KARAYEL
Büyük sürgünde anavatanını terk etmek zorunda bırakılmış Kabardey Kandur ailesinin çocuğu olan Muhittin Kandur 1938 yılında Amman’da doğdu. Babası İsrail’le yapılan 1948 savaşında Ürdün’ün ünlü askeri komutanı ve Ürdün Eski Kamu Güvenliği Müdürü Tümgeneral İzzet Kandur’dur.
Muhittin Kandur 13 yaşında iken ailesinden habersiz otostopla tek başına Avrupa seyahatine çıkacak kadar özgüvenli yetiştirilmiş bir çocuktu.
Lise tahsilini Ürdün’de tamamladı.
1956 yılında üniversite tahsili için ABD’ye gitti. Üniversiteye kaydı kabul edilen fakat bir sonraki dönem ancak okula başlayabileceği söylenen Kandur bu zamanı boş geçirmek istemediğinden Oklohoma’ya giderek iki yıllık yüksek okul A&M College kayıt yaptırdı. Burayı tamamladıktan sonra İndiana eyaletine geçerek asıl üniversitesi Earlham College kayıt yaptırarak Uluslararası İlişkiler Tarihi ve Ekonomi Dersleri almaya başladı. Bu arada üniversitede, küçük yaştan beri tutkuyla bağlı olduğu müzik dersi programlarına da yazıldı.
1958 yılında bir değişim programıyla Almanya Goethe Enstitüsü’ne giderek bir yıl orada okudu ve Almancasını geliştirdi.
1959’da son sınıfı okumak üzere tekrar Earlham College döndü ve lisans tahsilini burada tamamladı.
1960 yılında Californiya’ya giderek Claremont Graduate Üniversitesi’nde yüksek lisansa başladı.
Üniversitede okurken arkadaşlarıyla bir müzik grubu kurarak popüler oldu ve değişik üniversitelerde açıkhava konserleri verdi. Bu dönemde plak şirketlerinin teklifiyle bir de “Mohy Quandour – Çerkes Danslarını Takdimimdir” isimli bir de plak yaptı.
Mastırını (MIS / Master of International Studies) Claremont’da Uluslararası İlişkilerde yaptı.
Daha sonra üniversitede derslere giren tarihçi James Michener’in danışmanlığında Rus-Kafkas Savaşlarını ele alan “Muridism” konulu doktora tezini yazmaya başladı. Doktorası tamamlanır tamamlanmaz kitap olarak basıldı.
Üniversite tahsilini tamamladıktan sonra sinema sektöründe yer edinmek düşüncesiyle New York’ta J. Walter Thompson Co. şirketine girerek reklam ve belgeseller çekti. Burada ünlü yönetmen John Huston’la tanıştı.
John Huston vasıtasıyla tanıştığı yönetmen Servando González’le birlikte 1961 yılında Meksika’ya giderek Hollywood’dan bağımsız olarak çekilen “Yanco” isimli filmde ikinci yönetmen olarak ismini künyeye yazdırdı.
Bir yıl sonra J. Walter Thompson Co.’dan ayrılarak pazarlama alanında çalışmak üzere Bristol Myers firmasına geçti ve Afrika ve Ortadoğu Uluslararası Pazarlama Yöneticisi oldu.
1970 yılında ilk romanı “The Skyjack Affair” (Uçak Kaçırma) New York’ta yayınlandı. Romana 20th Century Fox film yapım şirketi talip oldu ve telif haklarını iyi şartlarda satın alarak sinema filmi haline getirdi.
Bu cazip gelişme, Muhittin Kandur’un Bristol Myers’ten ayrılarak Kaliforniya’ya taşınmasına ve Hollywood’da tuttuğu ofiste senaryo çalışmaları yapmaya başlamasına sebep oldu.
Fakat yazdığı senaryoların film şirketleri tarafından dikkate alınmamasının sırrını uzun süre çözemedi. Tam pes etmek üzereyken, o yıllarda da Yahudi hakimiyeti altında olan ABD film sektöründe “bir yazarın senaryolarının ‘senarist’ sıfatıyla filme çekilebilmesi için Amerikan Yazarlar Birliği ve Amerika Film Endüstrisi İşçileri Federasyonu’na üyeliğinin mecburi olduğu; üye olabilmek için de daha önce bir film çekmiş olması ön şartı” arandığını öğrenince, isminin künyesinde yer aldığı “Yanco” filmini referans göstererek bu ambargoyu aşmayı becerdi ve böylece Amerikan Yazarlar Birliği ve Amerika Film Endüstrisi İşçileri Federasyonu’na üye olabildi. Yahudi olmayanların önünü kesmek için koyulmuş engeli bu şekilde aşmış oldu.
Bu arada ikinci romanı (Yarılma) 1971’de Los Angeles’ta yayınlandı.
Bu dönemde sektörün içine daha da girerek Bonanza ve Mannix gibi popüler televizyon dizilerinde asistanlık yapmaya başladı.
1974’de Walt Disney Company için ilk filmi olan “Edgar Allan Poe’nun Hayaletleri” filmini yönetti. Kendisi pek beğenmese de bu film birçok ödül kazandı. Ardından Kızılderili bir çocuğun gerçek hikayesini konu alan “Cheorekee” de dahil olmak üzere bir dizi sinema filmi yönetti.
O tarihlerde başlayan petrol ambargosu nedeniyle bütün dünya ekonomik krize girmiş, film sektörü de bundan ağır şekilde etkilenmişti. Ekonomi tahsili görmüş olan ve çok dil bilen Kandur 1974/75’te pazarlama uzmanı olarak, daha sonra çok uluslu şirket ve bankaların danışmanı olarak iş dünyasına geri döndü.
25 yıl boyunca Londra ve New York’ta çeşitli çok uluslu şirketlerin yönetim kurullarında çalıştı. Avrupa ve Uzakdoğu’daki pek çok büyük firmada finansal danışmanlık yaptı.
2005 yılında ailesiyle birlikte İngiltere’ye yerleşti. Kısa bir süre sonra da profesyonel iş hayatına son vererek kendini kültürel çalışmalara adadı.
Çerkesçe, Rusça, Arapça, Almanca, İngilizce, İspanyolca ve Fransızca bilen Kandur’un yaptığı üç evlilikten beş çocuğu var.
BİR KÜLTÜR ADAMI
Kandur, Çerkes kültürüne destek vermek amacıyla kurduğu “Cherkess Fund / Çerkes Vakfı”nın yönetim kurulu başkanlığını yürütüyordu. Kendisi gibi Kabardey olan St. Petersburg Flarmoni Orkestrası Şefi Yuri Temirkanov ve Almanya Giessen Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fritz Lambert de vakfın kurucuları arasında yer alıyordu. Vakıf diasporadaki Çerkes folklor ve kültürünü korumak, geliştirmek amacına hizmet ediyor.
MÜZİK
Kandur sporcu, yazar ve film yönetmeni olduğu kadar iyi bir müzisyendi de. 1961 yılında Kaliforniya’da üniversitede okurken kurduğu grupla “Mohy Quandour – Çerkes Danslarını Takdimimdir” adıyla bir plak çıkarttı. Gençliğinde keman çalan Quandour Çerkes müzik parçaları besteleyerek ve aynı zamanda tanınmış Çerkes folklorik melodilerini (Kafkasyalıların Dansı, Qafa, Zhigalat ve Umman Şarkısı ve Kabartay Kızı & Kama ve Kahramanların Dansı) yeniden düzenleyerek müzikal kabiliyetinin ne kadar üst seviyede olduğunu gösterdi. Klasik müzik eserleri Japonya ve Avrupa’da icra edildi. Seçkin bir orkestra şefi olarak takdir ve kabul gören Kandur’un eserleri Almanya, Rusya, Japonya ve Avrupa’nın birçok yerinde sahneleniyor.
Kandur’un klasik besteleri Münih’te Marimba Musikverlag tarafından basıldı.
ATÇILIK
Doğduğundan itibaren atlarla haşır neşir olan Kandur iyi bir binici olup aynı zamanda Avrupa ve Ortadoğu’da pek çok atçılık kulübünün de üyesi idi. Çerkes atları uzmanıydı. Dünya Arap Atları Organizasyonu’nun üyesi ve atlar hakkındaki geniş bilgisi nedeniyle atlı spor dalında uluslararası hakem ve otoriteydi.
Kandur’un atlar hakkında çekilmiş bir filmi, bir de romanı mevcut.
SİNEMA
Kandur 30 yılı aşkın bir sinema deneyimine sahipti. Hem Hollywood, hem de Avrupa sinemasına önemli katkılar sundu. Tele Hashette, BBC ve Fransa’daki Channel One gibi Avrupa TV ağları için “The Last Horsemen”, “Musical Journey” gibi birçok ödüllü belgeselin yapımcılığını üstlendi. Kandur 2009’dan beri aktif ve uzun metrajlı filmler de çeken yapım şirketi Sindika Productions’ın başkanı ve ortağı idi.
Çekimini yaptığı filmlerden tespit edebildiklerimiz şunlar:
– ”Yanko”(1961), Servando González’in yanında II. yönetmen
– “Son Atlılar”(The Last Horsemen), (?)
– “Kartalların Kanatları”, (?)
– Chereokee, 1971
– Soğuk Rüzgar (Cold Wind), (?)
– Kuzey Rüzgarı Estiğinde (When the North Wind Blows), 1974, senarist, yönetmen
– Edgar Allen Poe’nun Hayaleti (The Spectre of Edgar Allan Poe), 1974, Senarist, yönetmen
– Paco, (1974?), Yönetmen, yapımcı (Bu film piyasaya çıkmadan negatifleri kaybolmuştur)
– Çeçenya’da Kayıp (Lost In Chechnya), 2004,
– Çerkes (Cherkess), 2010, Senarist, yönetmen, yapımcı
– Mahkum (The Prisoner), 2012, Senarist, yönetmen, yapımcı
– Facebook Romantizmi (A Facebook Romance), 2013, Senarist, yönetmen, yapımcı
– Sonsuzluk Kokusu (Scent of Infinity), 2015, Yönetmen
Sinema Ödülleri:
-1972’de Walt Disney Company için yönettiği “Edgar Allan Poe’nun Hayaletleri” filmiyle uluslararası ödül kazandı.
-2010 Monaco Angel Film Ödülleri’nde Çerkes filmiyle En İyi Yönetmen, En İyi Film, En İyi Senaryo, En iyi Yardımcı Oyuncu , En iyi çıkış yapan oyuncu dallarında ödülleri topladı.
– 2010’da Malatya (Türkiye) Uluslararası Film Festivali’nde En İyi Yönetmen seçildi.
EDEBİYAT
Anayurdu Kafkasya’ya dair tarihi romanların muhteşem yazarı olarak bilinir. Kandur’un “Kafkas” isimli üçleme romanı 1994 yılında Rusça ve Kabardeyce’ye çevrilip en iyi satan kitaplar arasına girdi. 1995 yılında Rus Yazarlar Birliği’ne üye kabul edildi.
İngilizce kaleme aldığı romanlarının çoğu Arapça, Türkçe ve Rusça dahil birçok dile çevrilerek yayımlandı. Kandur Kafkasya temalı romanların yanı sıra serbest temalı romanlar da yazmıştır. Tespit edebildiklerimizi aşağıda sıralıyoruz.
Kafkasya Temalı Romanları
– Müridizm: Kafkas Savaşları Üzerine Bir Araştırma 1819-1859, Doktora Tezi, (1961),
– ‘Kafkas Üçlemesi’, 1994 (Üç kitap: Çeçen Kılıçları, Çerkes Kazbek, Üçlü Kumpas)
– ‘Çerkes Üçlemesi,1995 (Üç kitap: Bir Balkan Hikayesi, Devrim, Diaspora Çocukları)
– Çeçenya’da Kayıp, 2006
– “Uçan Süvari – Çerkes Ethem’in Hikâyesi”, 2014
– Baybars Destanı / Üçleme, 2015, (Üç kitap: Kama ve Pala, Savaş Efendisi, Sultan Baybars)
– İvan & Maria, 2016,
– Çerkes Atı Kabardey, 2016,
– Kafkas Sürgünleri, 2017,
– Çerkes Lawrance: Eşref Bey, 2019,
– Aya Uzanan Köprü, 2019.
Serbest Temalı Romanları
– “Bir Uçak Kaçırma Hadisesi”, 1970,
– “Yarılma” 1971,
– “Üç Küçük Numara”,1972,
– Tehlikeli Karşılaşmalar, 2000,
– “Efsane”, 2006,
– “Çölde Gündoğumu”, 2006,
– “’Son Av: Yeni Rusya’nın Romanı”, 2008,
– “Irak-Çöl Geçişleri”, 2008,
– “Robina”, 2013
– “Aile”, 2014,
– “Endülüs Şahini”, 2014
– “Plan / Sultan II. Abdülhamid”, 2015
– “Roma Kraliçesi”, 2015
– “Masumiyetin Günbatımı”, 2015,
– “Toprağın Çağrısı”, 2015,
– “Antidot”, 2017,
– “El Indio: Emilio Fernández’in Gerçek Hikayesi”, 2018,
– “Jaber”, 2018,
– “Rüzgarda Ağlamak”, 2019,
– “Svetlena, Stalin’in Kızı”, 2020,
– “Generallerin Gecesi”, 2021,
– “Pandemi”, 2021,
– “Mırıldanan Kuşlar”, 2022,
– Kapan, 2022.
ÖDÜLLERİ
31 Mayıs 2005’te “Anavatan Kültürüne” yaptığı katkılardan dolayı Moskova’da Altın Haç madalya ve ödülüne layık görüldü.
5 Nisan 2008’de Rusya Federasyonu’nda “Halkın Yazarı (Narodni Pesatle)” unvanına layık görüldü.
2018’deki Yalta Formu Festivali’nde “Barış İnsanı” madalyası ve sertifikasıyla ödüllendirildi.
