Çerkeslerde Selamlaşma, İyi Dilek ve Temenniler.

İnsanların karşılaştıklarında veya bir araya geldiklerinde selamlaşmaları her toplumda olduğu gibi Çerkeslerde de çok eski bir gelenektir. Selam vermediğinizde karşınızdaki insan incinir, hatta üzülebilir. Ona karşı bir hoşnutsuzluğunuzun olduğunu, onu önemsemediğinizi, küçümsediğinizi veya ona karşı bir kin beslediğinizi düşünebilir.

Selamlaşmak karşılıklı sözlü iletişimin (konuşmanın) başlangıcıdır. Söze ilk olarak selamlaşarak başlanır. Selam vermeden konuşmaya başlamak edebe aykırıdır.

Her toplumun kendisine özgü selamlaşma şekilleri vardır. Çerkeslerinde kendilerine özgü selam şekilleri vardır.

Çerkeslerde en çok “İyi sabahlar, iyi günler, iyi akşamlar, Selamünaleyküm” gibi selamlaşma şekilleri kullanılır. Selamlaşma esnasında, selamlaşan insanların yaşı, birbirlerine yakınlık dereceleri,  mekan ve zaman ilk hitap sırası ve söze başlama açısından çok önemlidir.

Kadın, erkek, yaşlı, genç herkes günün saatlerine uygun selamlaşma konusunda (iyi sabahlar, iyi günler, iyi akşamlar, iyi geceler gibi) hassasiyet gösterirler. “Selamün Aleyküm” şeklindeki selamlaşmayı genellikle yaşlı erkekler kullanır, gençler ise “selam” derler.

Selam hitaplarına karşı verilecek cevaplar genellikle selam verene karşı iyi dilek temennisi, dua (şü`ıfes) şeklinde olur. Selam karşılıkları ise şu şekildedir. Thaweğepsew (Allan seni ondursun-Allah sana sağlık sıhhat versin.), Alahım Şü`ı weĺeğu` (Allah seni sevsin.), Alahın Yineşü`ı Kıpşef (Allah’ın şefaatı-mağfireti üzerine olsun, Allah sana iyiliklerle muamele etsin, Allah sana iyi gözle baksın.), Şü`ı Kıbdeḣu` (İyilikler, güzellikler seninle birlikte olsun) Şü`ı zış`erer weyfede ćal (İyilikler yapan senin gibi gençlerdir.), Nasıpışü`e woḣu (Bahtın açık olsun)

Bu tür selam cevaplarında zaman ve mekândan ziyade karşınızdaki insanın yaşı daha çok önemlidir. Örneğin “Thaweğepsew” (Allan seni ondursun-Allah sana sağlık sıhhat versin.) hitabını genelde yaşlılar gençlere karşı kullanır.

SELAM VE KARŞILIKLARI

ÖRNEK SELAMLAŞMA KONUŞMALARI:

1. * Wimafe ş`ı Fadimet. (İyi günler Fadimet)

Yaşlı kadın yan yan bakarak.

• Thaweğepsew sinart. Kaqo, keblağ. (Allah seni ondursun Nart’ım. Gel, buyur.)

2. Yecenıkuya’de bir gün iki adam karşılaşır.

* Wimafe şü`ı Koćas. (İyi günler Koćas)

* Alahem şü`ı weĺeğu` Habeç. (Allah seni sevsin Habeç)

* Sıd, Tham ıome, sıdew şüşıt. Ćalexer sıdew ḣure. (Allahın izniyle nasılsınız? Çocuklar nasıl?)

* Axer arıba ziuj sitır Habeç. (Bende onları arıyorum ya Habeç)

3. Avlu önündeki uzun kütük oturağın üzerinde oturuyordu Hacımos.

* Wimafe şü`ı Hajemos. (İyi günler Hacımos) diyerek Sefer ilk önce selamı verdi.

* Tham şü`ı weĺeğu`. Sıd Tham ıome taĺenıko şükezıhığer. (Allah seni sevsin. Allah’ın izniyle sizi bizim diyarlara getiren nedir.)

İyi günler, sabahlar, akşamlar, geceler gibi selamların sonuna “woḣu apşiy” (Olsun/olasın) şeklinde (Pçedıj şü`ı woḣu apşiy-İyi sabahların olsun) ifade eklendiği de olur. Ancak bu ifadeyi genellikle yaşlılar kullanır. Bu ifadeler günümüzde neredeyse kullanılmaz olmuştur.

* “Şümafe şü`ı woḣu apşiy.” Tambır selam kıxığ. //”İyi günleriniz olsun.” Diye Tambır selam verdi.

* Tham şü`ı weĺeğı` hace, keblağ. (Allah seni sevsin misafirimiz. Buyur)

Selamün Ayelküm/Aleyküm Selam şeklinde ki selamlaşma şeklinde zaman ve mekânın önemi yoktur. Bu selam şeklini yaşlı erkekler kullanır. Gençler “selam” şeklinde selamlaşır. Bu selam şeklinde resmiyet yoktur. Genelde yaşıt olanlar kullanır. Yaşlılara “Selam” demek uygun karşılanmaz. Genç biri yaşlı birsine “selam” şeklinde hitap ederse, saygıda kusur etmiş sayılır.

Misfir tarihin her döneminde Çerkesler için çok değerli olmuştur. Neredeyse misafir kutsanmıştır. Misafir konusunda yüzlerce atasözleri de mevcuttur.

* Misafir her şeyden önde gelir.

* En fakir Adige bile misafir ağırlamayı kutsal sayar.

* Misafir gelecek diye sakla, gelmedi diye yeme.

* Misafirin çocuğu olmaz.

* Kötü misafir yoktur.

* Nefret ettiğin birisi dahi misafirin olursa, o artık senin en kıymetli arkadaşındır.

* Ev sahibi misafirin hizmetkarıdır.

* Misafirin uğramadığı ev karanlıktır.

* Ölün varsa bile misafirine belli etme.

* İyi insan misafirsiz kalmaz.

MİSAFİR HİTAPLARI VE KARŞILIKLARI

Devam edecek….

Yararlanılan Kaynak : Adıǵeme Yazedeguşıaç // Tharkuaḣo A. // Maykop 2005