KAFFED’İN LATİN ALFABESİ İLE EĞİTİM KONUSUNDAKİ DAVASI RED EDİLDİ.
Bilindiği gibi Türkiye Çerkesleri ve kurumları arasında “Yaşayan Diller ve Lehçeler Dersi” kapsamında Çerkes dilinin seçmeli dil dersi olarak Ortaokullarda okutulması konusunda latin ve kiril alfabelerinin kullanılması uzun tartışmalara neden olmuştur. Çerkes kamuoyunun pek bilmediği konu ise bu konunun KAFFED tarafından T.C. Mahkemelerine de taşınmış olmasıdır.
Geçmişte tüm yasal prosedürler tamamlanarak Konya Merkezli Adige Dil Derneği (ADDER) tarafından latin alfabesi ile Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED) tarafından ise kiril alfabesi ile ders materyalleri hazırlanarak Çerkesçe seçmeli dil derslerinin okutulması için Milli Eğitim Bakanlığına resmi baş vurular yapılmış, alfabe konusu eğiticilerin tercihine bağlı olarak her iki tarafın başvurusu Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kabul edilerek resmi olarak yürürlüğe girmiştir. ADDER tarafından latin alfabesi ile hazırlanan (27.02.2015 tarihinde MEB Talim Terbiye Kurulu tarafından kabul edilen ve 27.05.2015 tarihinde 18 no.lu karar olarak tebliğler dergisinde yayımlanan) Adigece Öğretim Programına KAFFED çeşitli sebepler ileri sürerek itiraz ediyor ve latin alfabesi konusunda alınan kararın hukuka aykırı olduğu gerekçesi ile 12.05.2015 tarihinde “Yürütmeyi Durdurma“ talebi ile Danıştay 8. Dairesine dava açıyor. Bu gelişme üzerine ADDER’de gerekli savunmalarını yapmak üzere davaya müdahil oluyor. Sonuçta KAFFED’in sürekli itirazları sonucu 6 yıl süren ve bugüne kadar kamuoyuna ifşa edilmeyen dava, Türkiye’deki tüm hukuki süreç tamamlanarak Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından 26.05.2021 tarihinde 2021/1040 no.lu kararı ile RED ediliyor.
Bu kısa açıklamadan sonra Türkiye Çerkes Kamuoyunun konuyu daha iyi anlayabilmesi ve tarihe önemli bir not düşmek açısından her iki kurum arasında yaşananları mümkün olduğunca belgeleri ile birlikte tarih sırasına göre detaylandırmaya çalışacağım.
14.03.2012: Konya’da Sayın .Ali İhsan TARI başkanlığında Adige Dil Derneği Kuruluyor. KAFFED genel kurula davet ediliyor ancak katılamıyor ve genel kurula bir tebrik mesajı gönderiyor.
19.07.2012: ADDER Yaşayan Diller ve Lehçeler kapsamında Adigece seçmeli dil derslerinin ülke gündemine gelmesi üzerine anadilde uygulanacak program, okutulacak ders kitapları, kullanılacak alfabe, öğretmenlerin temini ve yetiştirilmesi, öğrencilerin sisteme nasıl dahil edileceği ve diğer detayları görüşüp karara bağlamak üzere Kasım 2012 ayı içerisinde Ankara’da “DİL KURULTAYI” yapacağını duyuruyor ve tüm kurumlardan bu konudaki görüş ve önerilerini istiyor.
29.07.2012: ADDER’in bu çağrısı üzerine KAFFED’den gelen davet üzerine KAFFED Genel merkezinde her iki kurumun temsilcileri bir toplantı yapıyor. Bahse konu toplantıdan 3 gün sonra (25.07.2012) ADDER tarafından aşağıda karar alınıyor ve kamuoyuna duyuruluyor. (BELGE-2)
“Adige Dil Kurultayının” yapılacağı günlerde KAFFED tarafından da iki yıl öncesinden planlanmış olan “2’inci Uluslararası Dil Sempozyumunun” aynı günlerde Türkiye’de (Ankara) yapılacağı belirtilmiş olup söz konusu sempozyuma ADDER’in de katılması teklif edilmiştir. KAFFED tarafından yapılan bu teklif ADDER yöneticileri tarafından olumlu karşılanmış olup, Kasım 2012 ayı içerisinde yapılması planlanan “Dil Kurultayının” söz konusu sempozyum sonrasında uygun bir zamanda 2012 yılı içerisinde yapılmasına, KAFFED tarafından yapılacak olan sempozyuma ADDER’in de katılmasına ve her iki organizasyonun karşılıklı koordine içerisinde yapılmasına karar verilmiştir.”
Bu toplantıya bizzat katıldığım için bazı hususları da ilave etmek istiyorum. Toplantıda KAFFED yetkilileri tarafından latin alfabesine karşı olmadıkları dile getirmiş 2’nci Uluslararası Dil Sempozyumunun ortaklaşa (bütçesi dahil) yapılması kararı alınmıştır. 22.07.2012 tarihinde yapılan toplantıda bu şekilde karar alınmış olmasına rağmen KAFFED tarafından Eylül 2012 ayında proje ortağı konumunda olan ADDER’e hiçbir bilgi verilmeden Kasım 2012 tarihinde yapılacak olan 2.Uluslararası Dil Sempozyumunun ileri (bilinmeyen) bir tarihe ertelediğini duyurmuştur. (Bahse konu toplantının video kayıtları ADDER arşivinde bulunmakta olup belge olarak sunulan resimler bahse konu video ekran görüntüleridir.)
04.11.2012: ADDER tarafından tekrar 15-16 Aralık 2012 tarihinde Dil Kurultayı yapılacağı kamuoyuna duyuruluyor ve kurultaya delege olarak katılmak isteyenlerin kimliklerini 15.11.2012 tarihine kadar bildirmesi isteniyor.
07.11.2012: ADDER tarafından KAFFED kurultaya davet ediliyor ve delege bildirmesi isteniyor. KAFFED 20.11.2012 tarihinde cevabi yazsında kurultaya resmi olarak katılmayacaklarını sadece Genel Başkan Yardımcısı Hasan SEYMEN’in (Bu şahıs daha sonra KAFFED tarafından başlatılacak olan hukuki süreçte bir müddet KAFFED’in avukatlığını da yapacaktır.) kurumun görüş ve önerilerini belirtmek üzere görevlendirildiğini belirtiyor. Bakınız: ( https://www.kaffed.org/kose-bucak-yazilari/item/2630-alfabe-tart%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1-1.html)
“20 Kasım 2012 tarihinde Kaffed yönetimi gönderdiği cevap yazısında, söz konusu kurultaya delegasyon olarak katılamayacaklarını şu ifadelerle bildirir; “…Delege belirlemek Genel Kurulun yetkisindedir ve Delege bir üst kuruluşa verilebilir. Bu gerçekten yola çıkarak Federasyonumuzun ve bağlı Derneklerimizin genel kurullarında Dil Kurultayı için seçilmiş Delegasyon olmadığından bu kurultaya karar almak üzere delege göndermesi mümkün değildir…” Aynı yazıda Kaffed yönetiminin alfabe konusundaki görüşü ise şu sözlerle ifade edilir; “…bir halkın dilinin yaşatılması konusunda son derece önemli bir faktör olan alfabe konusunun çok kapsamlı ve genel konsensus sağlanarak daha önce yapılan çalışmalarla birlikte ve en geniş temsil kabiliyetine sahip oluşumlar ve konusunda uzmanlar tarafından karar bağlanmasının doğru olacağını düşünüyoruz.” Sonuç olarak “delege konusunu ve görüşlerini açıklamak” üzere Kaffed Genel Başkan Yardımcısı Hasan Seymen yetkilendirilir. Ayrıca Kaffed yönetimi tarafından birlikte çalıştığı dil eğitimci-uzmanlarına “arzu edenlerin kurultaya gözlemci statüsünde katılabilecekleri” konusunda bilgi verilir. 15 Aralık 2012 günü Dil Kurultayına katılan Sayın Seymen, yazıda belirtilen kararı sözlü olarak katılımcılara iletir ve alfabe konusunda cevap yazısında belirtilmiş görüşleri de ifade ederek toplantıdan ayrılır.”
15.12.2012: ADDER 15-16 Aralık 2012 tarihlerinde KAFFED Genel Merkezinin karşısında bulunan (20 mt. uzaklıktaki) TES-İŞ Salonunda 2 gün süreyle hazırlanan yönetmelik çerçevesinde dil kurultayını yapıyor. Kurultaya KAFFED gözlemci sıfatı ile katılıyor ve bahse konu kurultaya katılmama gerekçelerini ilk gün kürsüden açıklıyor. Kurultaya kurum temsilcileri dahil 250 delege katılıyor. Nerdeyse oy birliği ile ADDER tarafından hazırlanan latin alfabesi kabul ediliyor.
27.09.2013: KAFFED tarafından 2.Uluslararası Dil Sempozyumu (Daha önce Kasım 2012 ayı içerisinde ADDER+KAFFED ortaklaşa yapılması planlanan) Ankara’da yapılıyor. Toplumsal baskılar nedeniyle ADDER bahse konu sempozyuma davet ediliyor. Latin alfabesi konusunda çalışmaları başlatan ve bu konuda bir hayli yol kat etmiş olan ADDER yetkililerinin de hazır bulunduğu sempozyumda, ADDER dahil edilmeden latin alfabesi hazırlanması kararı alınıyor ve alfabeyi hazırlayacak komisyon belirlenerek bu komisyona 6 ay içinde latin alfabesi hazırlanması görevi veriliyor.
Ancak bu komisyon hiçbir zaman toplanmıyor dolayısıyla da latin alfabesini de hazırlayamıyor. Yıllar sonra bu komisyonda görevlendirilen değerli büyümüz Huaj Fahri ile internet üzerinden yapmış olduğum canlı yayın sohbetinde (22.04.2021) neden bu kurulun latin alfabesi hazırlamadığını ve bir kez dahi olsun toplanamadığını sorduğumda; “O zamanki KAFFED yöneticileri sempozyumda karar alınmasına rağmen alfabe hazırlamamızı istemediler itirafında bulunmuştur.” Bakınız: (https://www.youtube.com/watch?v=2KDykt2nm20) Zira latin alfabesi konusu KAFFED’de daha önceli yıllarda da uzun tartışmalara neden olmuş ve KAFFED örgütü içinde bulunan hatırı sayılır bir kitlenin latin alfabesi taraftarı olduğu bilinmekte idi. Bakınız 16-19 Mayıs 2003 tarihinde KAFFED organizatörlüğünde yapılan Anadil ve Alfabe Konferansı Sonuç Bildirgesi. (BELGE-7)
08.05.2014: ADDER tarafından KAFFED’e bilgi amaçlı latin alfabesi ile ders materyalleri hazırlanarak Milli Eğitim Bakanlığına müracaat edileceği bildiriliyor.
22.10.2014: ADDER İstanbul’da Uluslararası Dil Sempozyumu düzenliyor. Sempozyuma Anavatan, İsrail, Ürdün, Avrupa, Amerika ve Türkiye’den 50’ye yakın dil uzmanı katılıyor. Bahse konu sempozyuma KAFFED davet ediliyor ancak kurumsal olarak katılım olmuyor. Bakınız KAFFED Web Sitesi 03.06.2015 Zeki Kartal köşe yazısı. (https://www.kaffed.org/kose-bucak-yazilari/item/2659-alfabe-tart%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1-2.html)
“Dernek yönetimi 22-23 Kasım 2014 tarihlerinde İstanbul’da yapacağı sempozyum için Kaffed yönetimine bir yazı gönderir. Yazıdaki “…kurumunuz bünyesindeki dil uzmanlarınızın sempozyuma katılması hususunda desteklerinizi esirgemeyeceğinizi umuyoruz” talebine istinaden Kaffed, söz konusu yazıyı anadil eğitici ve uzmanları ile paylaşır. Derneğin daha önceden bireysel olarak teklif götürdüğü ama olumsuz cevap aldığı anadil eğitici ve uzmanlarının, kendi iradeleriyle, sempozyuma katılmamak yönünde görüş beyan etmeleri nedeniyle, Kaffed adına kurumsal bir katılım olmaz.”
03.11.2014: ADDER yapmış olduğu Dil Kurultayı Yönetmeliği ve Kurultaydan çıkan mutabakata dayanarak Çerkesçe seçmeli dil derslerinde latin alfabesi ile eğitim konusunda Milli Eğitim Bakanlığına müracaat ediliyor.
27.02.2015: ADDER tarafından hazırlanan Çekesçenin latin alfabesi ile eğitim programı MEB Talim Terbiye Kurulu tarafından kabul ediliyor. 27.05.2015 tarihinde ise 18 no.lu karar olarak tebliğler dergisinde yayımlanıyor.
15.04.2015: ADDER’in latin alfabesi ile eğitim programı hakkında KAFFED kalemşörleri konuyu siyasete alet ederek alfabe konusundaki tartışmaları dilbilimsel olmaktan çok ideolojik karakter taşıyor şeklinde Çerkes toplumunu ayrıştırıcı ve kışkırtıcı bir tavırla köşe yazıları yazmaya başlıyor. Bakınız KAFFED Web Sitesi 15.04.2015 saat 11.39 Murat Papşu Köşe yazısı. ( https://www.kaffed.org/kose-bucak-yazilari/item/2592-%C3%A7erkeslerin-yeni-sorunu-ad%C4%B1%C7%B5e-dil-derne%C4%9Fi-adder.html )
“2012 yılında okullarda seçmeli Çerkesçe dersi gündeme geldiğinde, Latin alfabesini savunanlar Konya’da Adığe Dil Derneği’ni (ADDER) kurdular. Bu süreçte, daha önce alfabe savaşlarında ortada görünmeyen, ama bir süredir www.danef.net sitesinde hazırladığı ‘Adığe alfabesi’yle dil materyalleri üreten Ali İhsan Tarı’nın adı öne çıktı. Bildiğimiz kadarıyla dindar-muhafazakar bir dünya görüşüne sahip. Bunun ne önemi var diyebilirsiniz. Bence var. Türkiye gibi kültürel ve siyasal olarak parçalı bir ülkede Çerkeslerin de içinde yaşadıkları siyasi sisteme, kimliklerine, anavatanlarına ve bu alfabe meselesine bakışı siyasi/dünya görüşleriyle yakından ilgili. Bunun doğal sonucu olarak alfabe konusundaki tartışmalar da dilbilimsel olmaktan çok ideolojik karakter taşıyor. İster Türk milliyetçiliği tezgahından geçsinler ister İslamcı görüşten olsunlar, sağ gelenekten gelenlerde bariz bir Kiril alfabesi düşmanlığı ve Latin alfabesi taraftarlığı görülüyor (İstisnalar kaideyi bozmaz). Eskiden komünizm, şimdi daha çok Rus karşıtlığıyla şartlanmış bu kişiler Kiril-Çerkes alfabesini Rus alfabesiyle, Ruslukla özdeşleştiriyorlar.”
Bu noktada yine tarihe bir not düşmekte fayda var diye düşünüyorum. ADDER hakkındaki bu çirkin ithamlar bugün dahi KAFFED web sitesinde yer alırken ne garip bir çelişkidir ki; Bu konunun en sıcak yaşandığı günlerde ADDER tarafından hazırlanan programı Ankara meydanlarında protesto eden KAFFED Genel Başkanı Yaşar ASLANKAYA ve Yine ADDER programının kaldırılması konusunda MEB’i mahkemeye veren KAFFED’in avukatlığını yapan ve aynı zamanda KAFFED Genel Başkan Yardımcılığı görevini yürüten Hasan SEYMEN, birkaç yıl sonra Türk Milliyetçisi, İslamcı ve Sağ Gelenekte siyaset yapan partilerde gönüllü olarak görev almışlardır.
16.04.2015: Bu gelişme üzerine KAFFED Genel Başkanı ile birlikte bazı üyeler MEB önünde bir araya gelerek Adigece derslerinin latin alfabesi ile verilmesini protesto ediyor ve tüm bağlı derneklerinin bulundukları il ve ilçelerdeki MEB Müdürlükleri önünde aynı protestoları yapmalarını talep ediyor. KAFFED’in çağrısına cevap veren bazı dernekler de bahse konu protestoları ülke genelinde yapmaya başlıyor.
12.05.2015: KAFFED çeşitli gerekçeler ile MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığının aldığı kararı hukuka aykırı olduğu iddiası ile “Yürütmeyi durdurma” talebi ile Danıştay 8. Dairesine dava açıyor. (Esas no:2015 5431) Bu gelişme üzerine ADDER Yönetim Kurulu adına Eğitim-Öğretimden sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Ahmet Cevat Benk’i gerekli savunmaları yapmak üzere müdahil olarak görevlendiriliyor.
01.10.2015: Danıştay KAFFED’in yürütmeyi durdurma kararını RED ediyor.
16.12.2019: Tekrar KAFFED’in itirazı üzerine Danıştay Yürütmeyi durdurma kararını yine esastan RED ediyor.
19.06.2020: Bu gelişme üzerine KAFFED Başkan Yıldız Şekerci imzası ile tekrar konuyu Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna taşıyor. (Esas no:2020/1248)
26.05.2021: Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu KAFFED’in KAFFED’in 19.06.2021 tarihli dilekçesindeki talebini inceliyor ve Danıştay 8.Dairesinin daha önce almış olduğu kararı aynen onaylayarak KAFFED’in bu girişimi de boşa çıkmış oluyor.
Yukarıda açıklandığı gibi, KAFFED için hukuki süreç Türkiye’de son bulmuş olup KAFFED’in konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine taşımaktan başka çaresi kalmamıştır. Bu süreç ADDER için ise bir kazanıma dönüşmüş ve latin alfabesi ile eğitim programının Türkiye Cumhuriyeti Mahkemelerince tanınmasına ve hukuki bir dayanak oluşmasına neden olmuştur. ADDER hiçbir zaman kiril alfabesine karşı olmamıştır. ADDER’in bu projesi kesinlikle bir alfabe dayatması değil Türkiye’de yok olma sürecine giren anadilimizi yine Türkiye şartlarında yaşatabilmek için bilgi çağının gerektirdiği yöntem ve ileri teknolojiyi kullanmaktır.
Sonuç olarak, KAFFED tarafından başlatılan ve kadim Çerkes geleneklerine uymayan bu süreç Çerkes tarihinde kara bir leke olarak kıyamete kadar yer alacaktır.
Yılmaz DÖNMEZ
01.08.2021 – İstanbul
