150’LİKLER LİSTESİ ÇERKES ETNİK TEMİZLİĞİDİR

Kurtuluş Savaşı olarak bildiğimiz Anadolu iç savaşı bir iktidar mücadelesi idi. Bu iç savaşta Çerkesler’in pozisyonu trajikomik bir durumdadır. Kurtuluş Savaşının başladığı 1919 yılında Çerkeslerin sürgününün üzerinden 55 yıl geçmiştir. İkinci sürgün olan Balkan-Çerkes sürgünü üzerinden henüz 40 yıl geçmiştir. Son derece uzak yolları kat etmiş ve at kültürüne sahip olan Çerkeslerin uzak mesafeleri atla kat etmeleri bir kaç günlük iştir.
Kendisine kucak açan Osmanlı Devletine ve Padişaha Şükran ve bağlılık duymaktadırlar. Daha önce Osmanlı ordusunda görev almış Çerkes subay ve paşaların da teşvikiyle çok sayıda Çerkes çocuğu askeri okullara alınmıştı. Tabi ki dönemin en etkili siyasi akımı olan ittihatçılığın dışında kalamadı hiç birisi.
İttihat-Terakki’nin B takımı tarafından yürütülmüş olan Kurtuluş savaşında çok sayıda Çerkes subay bulunuyordu. Fakat padişaha gönülden bağlı olan kırsal kesimdeki Çerkesler de İstanbul hükümetinin ve padişahın yanında yer alıyorlardı. Tabii ki bu iç savaşta sık sık karşı karşıya geliyorlardı. Ankara’nın kılıcı rolünü üstlenen Ethem Çerkesler’in başını çektiği iç isyanları acımasız bir biçimde bastırıyordu.
1921’in Ocak ayında Çerkes Ethem’in tasfiye edilmesiyle Çerkesler için Ankara da, İstanbul da umut olmaktan çıkmıştı. Yunanlılarla ilişki geliştirerek Şark-i Karib Çerkesleri Temini Hukuk Cemiyeti’ni kurarak bir beyanname yayınlamışlardı. İlerleyen zamanda bu girişim önlerine ağır bir fatura olarak çıktı. Yunanlıların Anadolu’dan atılmasıyla 6 bin civarında Çerkesin de Yunanistan’a geçtiği çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir.
***

1923 yılının 28 Mayıs tarihinde Gönen’in Üçpınar Köyünün sürülmesi ile başlatılan Gönen-Manyas Çerkes sürgünü bir etnik temizlik (Genocide) başlangıcıydı. 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış anlaşmasına konan Genel Afla ilgili madde sonucu, sürgüne giden 14 köyden sonra sürgün tebligatı yapılan 30 köyün sürgünü durdurulmuştur.
Cumhuriyet Tarihine 150’likler olarak geçen olay Lozan Antlaşması’nın genel af maddesine dayanmaktadır. Anlaşma gereği 150 kişi hariç ülkede genel af ilan edilmesini gerektirmektedir. Hainler listesi diye tarihe geçen bu 150 kişilik listenin hazırlanış şekline ve yapısına bir bakalım.
“Bu liste önceleri 600, sonra 300 ve daha sonra da 150 kişide kalmıştır. Bugüne kadar listeye yazılan 150 kişi dışında 600 ve 300 kişinin kimler olduğu, yani 150 kişi dışında kara listeye geçmesi düşünülenlerin isimleri hala açıklanmamış ve gizliliğini korumaktadır. Bu durum akla şu soruyu getirmektedir: Bu kişilerin kimlikleri, hala önemli mevkilerde bulunan ve saygın olarak görülen kimselere ait olduğu düşüncesiyle sır olarak gizli mi tutulmaktadır? Listeye girenlerin çoğunluğunu oluşturanlar da ikinci ve üçüncü sınıf suçlamalarla listeye alınmışlardır. Esas suçlanması gereken kişilerden Hıristiyan azınlıklara mensup olanlar, Avrupalı devletlerin Lozan’da antlaşmaya koydurdukları maddeyle bir çeşit dokunulmazlık kazanmaları nedeniyle, bir bölümü zaten çok önceden hanedanla birlikte, bir kısmı da yakınlarının entirikalarıyla ya yurt dışına kaçmış yada yakayı kurtarmış olarak af kapsamına girmişlerdir. Listede yaptığımız araştırma ise, Çerkesler açısından çok büyük bir önem taşımaktadır.
Şöyle ki: 150 kişilik listede ismi geçenlerden

9 kişi Çerkes Ethem ve taraftarları,

18’i “Şark-i Karib Çerkesleri Temini Hukuk Cemiyeti” kongresine katılan Çerkesler,

40 kişi Gönen ve dolaylarında Anzavur’la işbirliği,çetecilik ve eşkiyalık yaptıkları gerekçesiyle suçlanan Çerkesler,

11 kişi mülki ve askeri görevlerindeki tutumlarından ve

8 kişi de Kuvay-ı İnzibatiye ve Vahdettin’in maiyetinde bulunmaktan dolayı listeye alınanlardan oluşmak üzere listedeki toplam 86 kişi Çerkes’tir. Yani listenin çoğunluğu Çerkesler’den oluşmuştur.
Olayın ilginç yanı da, bu listeyi hazırlanışında sonra TBMM’ne sunan İçişleri Bakanı Ahmet Ferit Tek’e bazı milletvekilleri tarafından “Bu listenin düzenlenmesinde hangi ölçüler esas alınmıştır, prensip nedir? şeklinde yöneltilen sorudur. Bakanın verdiği yanıt ise “Efendim, prensip diye ne istiyorsunuz? Hain.. Hain. Ne prensibi? Yalnız hainliğin yönü ve türü bakımından ancak bir sınıflandırma yapılabilir” şeklindedir. (İzzet Aydemir; İ. Soysal 150’likler s: 73-170)
Ahmet Ferit Tek mantığıyla hainliğin kriterinin konamaması, siyaseti etkileyen art niyetli kişilerin ekmeğine yağ sürmüş, gerçek bazı hainler göz ardı edilerek, bazıları gerçekten tali derecedeki işbirlikçiler listeye alınmıştır. (Dr. Recep Albayrak, Ethem Bey’in Sürgün Yılları ve Simav Olayları S: 224-225)
Türkiye nüfusunun yüzde onunu teşkil eden Çerkesler’in yüzde altmış oranında hainler listesine alınması tam bir toplumsal ayrımcılıktır. Gönen Manyas Çerkes Sürgünü’nden sonra hain yaftası yapıştırılan Çerkesler kimliklerinden utanmaya, kimliklerini gizlemeye, dillerine getirilen yasaklardan dolayı dillerini konuşmamaya başlayarak asimilasyon girdabına düşürülmüşlerdir.
Asimilasyon ve etnik temizlik bir insanlık suçudur.150’likler listesi bu suçun en önemli kanıtlarından biridir.
***

Yüzellilikler listesini vererek yazımızı noktalayacağız.

VAHDETTİN’İN MAİYETİ
1-) Yaver-i Has Kiraz Hamdi
2-) Hademe-i Hassa Kumandanı Zeki
3-) Hazine-i  Hassa müfettişi Kayseri’li Şaban Ağa
4-) Tütüncübaşı Şükrü
5-) Serkarin Yaver
6-) Yaverandan Erkan-I Harp Miralayı Tahir
7-) Seryaver Avni
😎 Esbak-ı Hazine-i Hassa Hassa müdürü ve defter hakani emini Refik

SEVR MUAHEDESİNİ İMZALAYAN VE KUVAY-I İNZİBATİYE’YE DAHİL KABİNE AZALARI

9-) Esbak şeyhülislam Mustafa Sabri
10-) Adliye Nazırı esbakı Ali Rüştü
11-) Ziraat ve ticaret nazır-I esbakı Cemal
12-) Bahriye nazır-I esbakı Cakacı Hamdi
13-) Maarif Nazır-I Esbakı Rumbeyoğlu Fahrettin
14-) Esbak Ziraat ve Ticaret nazırı Kızılhançerci Remzi

SEVR MUAHEDESİNİ İMZALAYAN HEYET-İ MURAHHASA
15-) Maarif nazır-I Esbakı Hafi
16-) Ayandan Şura-yı Devlet Esbakı Rıza Tevfik
17-) Bern Sefir-i Esbakı Reşat Halis

KUVAY-I İNZİBATİYE’YE DAHİL OLANLAR
18-) Kuvay-I İnzibatiye başkumandanı Süleyman Şefik
19-) Yaveri Süvari Yüzbaşısı Bulgar Tahsin
20-) Kuvay-ı İnzibatiye Erkanı Harbiye reisi Miralay Ahmet Tevfik
21-) Kuvay-ı inzibatiye Mitralyöz kumandanı Tarık Mümtaz
22-) Kubat-i inzibatiye kumandanlarından Ali Nadir
23-) Kuvay-I İnzibatiye mensubininden Kaymakam Fettah
24-) Kubat-i İnzibatiye mensubininden Çopuroğlu Hakkı.

MÜLKİYE VE ASKERİYEDEN
25-) Rsbak Bursa valisi Gümğlcineli İsmail.
26-) Ayan’dan Konya’lı Zeynel Abidin
27-) Cebeli Bereket Muatasarrıfı Fanizade Mesut
28-) Hürriyet ve itilaf fırkası lideri Miralay Sadık
29-) Malatya Mutasarrıf-I sabıkı Bedirhani Halil Rami.
30-) Esbak Manisa Mutasarrıfı Girit’li Hüsnü.
31-) Esbak Divan-ı Harb reisi Nemrut Mustafa.
32-) Uşak Belediye reisi Hulusi.
33-) Adapazarı Kaymakam-I Esbakı Hain Mustafa
34-) Tekirdağ Müftü-i Esbakı Hafız Ahmet
35-) Afyonkarahisar mutasarrıfı Esbakı Sabit.
36-) Gazi Ayıntap mutasarrıflığımda bulunmuş Celal Kadri.
37-) Hürriyet ve itilaf Karib-i umumisi Adanalı Zeynel Abidin
38-) Evkaf Nazır-I Esbakı Vasfi Hoca
39-) Harput vali-i Esbakı  Ali Galip
40-) Bursa vali vekil-i Esbakı Aziz Nuri
41-) Sabık Bursa Müftüsü Ömer Fevzi.
42-) İzmir Kadı Müşavir-i sabıkı Ahmet Asım
43-) Esbakı İstanbul Muhafızı Natık.
44-) Dahiliye Nazır-I esbakı Adil
45-) Dahiliye nazır-I Esbakı Mehmet Ali
46-) Esbak Edirne valisi Salim.
47-) Kütahya’da mutasarrıf Hocarasihzade İbrahim.
48-) Adana’da valilik edebAbdurrahman.
49-) Karahisar-i Şarki Mebusu Ömer Fevzi.
50-) İşkenceci namıyla maruf Mülazim Adil.
51-) İşkenceci Namıyla Maruf Mülazim Rıfkı.
52-) Esbak Kırkağaç Kaymakamı Şerif.
53-) Esbak Çanakkale Mutasarrıfı Mahmut Mahir.
54-) İstanbul Merkez Kumandan-ı Esbakı Emin.
55-) Kilis’te Kaymakamlık eden Sadullah Sami.
56-) Esbak Bulu mutasarrıfı Osman Nuri.

EDHEM VE AVANESİ
57-) Çerkes EDHEM
58-) Edhemin biraderi Reşit.
59-) Edhem’in biraderi Tevfik.
60-) Kuşçubaşı Eşref
61-) Kuşçubaşı Eşref’in biraderi Hacı Sami
62-) Sabık Akhisar Kumandanı Yüzbaşı Küçük Edhem
63-) Açofit Sami
64-) Burhaniyeli Halil İbrahim.
65-) Susurluk’tan Demirkapılı Hacı Ahmet

ÇERKEZ KONGRESİNE MURAHHAS OLARAK İŞTİRAK EDENLER.
66-) Hendek Kazasından Sünbüllü Karyesinden Bağ Osman
67-) İzmit mutasarrıf-I sabıkı İbrahim Hakkı.
68-) Brau Sait.
69-) Berzek Tahir.
70-) Adapazarı Harmantepe Karyesinden Maan Şirin.
71-) Söke Ereğli Tekeli Karyesinden Koca Ömeroğlu Hüseyin.
72-) Adapazarı Talustanbey Köyünden Bağ Kamil.
73-) Hamte Ahmet.
74-) Maan Ali.
75-) Kirmasti Karaorman Karyesinden Harunreşit.
76-) Eskişehirlileri Sefer Hoca
77-) Biga’lı Nıribeyoğlu İsa.
78-) Adapazarı Şahinbey Karyesinden Kazım.
79-) Gönen Tuzakçı Karyesinden Lampez Yakup.
80-) Gönen Bayramiç Karyesinden Şhagumde Hafız Sait.
81-) Gönen Keçeler Karyesinden mütekaid binbaşı Ahmet.
82-) İzmir’de Dava vekili Bzeduğ Sait.
83-) Şamlı Ahmet Nuri.

POLİSLER
84-) Esbak İstanbul Polis Müdürü Tahsin.
85-) Esbak İstanbul Polis Müdür Muavini Kemal.
86-) Emniyet Umumiye müdür muavini İspartalı Kemal.
87-) Esbak İstanbul Polis Müdüriyeti Birinci şube müdürü Şeref
88-) Esbak İstanbul Polis Müdiriyeti Birinci kasım başmemuru Hafız Sait.
89-) Sabık Arnavutköy Merkez Memuru Hacı Kemal.
90-) Polis başmemurlarından Namık.
91-) Şişli Komiseri Nedim.
92-) İzmit Merkez memuru,Edirne Polis Müdürü ve Yalova Kaymakamı Fuat.
93-) Adana’da Polis müdürlüğü eden Pılkeçen’li Yusuf.
94-) Unkapanı Merkez memur-u sabıkı Sakallı Cemil.
95-) Büyükdere Merkez memur-u sabıkı Mazlum.
96-) Sabık Beyoğlu ikinci komiseri Fuat.

GAZETECİLER

97-) Serbesti Gazetesi sahibi Mevlanazade Rıfat.
98-) Türkçe İstanbul Gazetesi Sahibi Sait Molla.
99-) İzmir’de Musavvat Gazetesi sahibi Hafız Cemal.
100-) Aydede Gazetesi Sahibi Refik Halit.
101-) Bandırma’da Adalet Gazetesi sahibi Bahriyeli Ali Sami.
102-) Edirne’de Te’mim,Selanik’de Hakikat Gazeteleri sahibi Neyyir Mustafa
103-) Eski köylü Gazetesi semuharriri Ferit.
104-) Alemdar Gazetesi sahibi Refii Cevat.
105-) Alemdar Gazetesinden Pehlivan Kadri.
106-) Adana’da Ferda Gazetesi Sahibi Fanizade Ali İlmi.
107-) Balıkesir İrşat Gazetesi sahiplerinden Ömer Fevzi.
108-) Halep’te Doğruyol Gazetesi sahibi Hasan Sadık.
109-) Köylü Gazy sahibi İzmir’li Refet.

DİĞER EŞHAS
110-) Tarsus’lu  Kamilpaşazade Selami.
111-) Tarsus’lu Kamilpaşazade Kemal.
112-) Süleymaniye’li Kürt Hakkı.
113-) Mustafa Sabri Hocanın oğlu İbrahim Sabri.
114-) Fabrikatör Bursa’lı Cemil.
115-) İngiliz Casusu meşhur Çerkes Ragıp.
116-) Fransız Zabitliği yapan Haçin’li Kazak Hasan.
117-) Eşkiya reisi Süngülü Çerkes Davut.
118-) Binbaşı Çerkes Bekir.
119-) Bursa’lı Fabrikaty Cemil’in Kaynbiraderi Necip.
120-) İzmir Sabık Umur-u İslamiye müfettişi Ahmet Hulusi.
121-) Uşak’ta Madanoğlu Mustafa
122-) Gönen’in Tuzakçı Karyesinden Yusuf oğlu Remzi.
123-) Gönen’in Bayramiç Karyesinden Hacı Kasım oğlu Zühtü.
124-) Gönen’in Balcı Karyesinden Kocagözün Osman oğlu Şakir.
125-) Gönen’in Muratlar Karyesinden Koç Ahmet oğlu Koç Ali,
126-) Gönen’in Ayvalık Karyesinden Mehmet Oğlu Aziz.
127-) Gönen’in Keçeler Karyesinden Balcılı Ahmet oğlu Osman.
128-) Susurluk’un Ayyıldız Karyesinden Molla Süleyman oğlu İzzet.
129-) Gönen’in Muratlar Karyesinden Hüseyin oğlu Kara Kazım.
130-) Gönen’in Balcı Karyesinden Bekir oğlu Arap Mahmut.
131-) Gönen’in Rüstem Karyesinden Ömer oğlu Gardiyan Yusuf.
132-) Gönen’in Balcı Karyesinden Ömer oğlu Eyüp.
133-) Gönen’in Keçeler Karyesinden Talustan oğlu İbrahim Çavuş.
134-) Gönen’in Balcı Karyesinden Topallı Şerif oğlu Hüseyin.
135-) Gönen’in Keçeler Karyesinden Topal Ömer oğlu İdris.
136-) Manyas’ın Bölceağaç Karyesinden Kurh oğlu İsmail.
137-) Gönen’in Keçeler Karyesinden Muhtar Hacıbey oğlu Canpolat.
138-) Marmara’nın Karapınar Karyesinden Yusuf oğlu İshak.
139-) Manyas’ın Kızık Karyesinden Alibeyköy oğlu Sabit.
140-) Gönen’in Balcı Karyesinden Deli Hasan oğlu Selim.
141-) Gönen’in Çerkes Mahallesinden Makinacı Mehmet Oğlu Osman.
142-) Manyas’ın Değirmenboğazı Karyesinden Kadir oğlu Kamil.
143-) Gönen’in Keçidere Karyesinden Hüseyin oğlu Galip.
144-) Manyas’ın Hacıyakup Karyesinden Çerkes Sait oğlu Salih.
145-) Manyas’ın Hacıyakup Karyesinden Maktul Şevket’in biraderi İsmail.
146-) Gönen’in Keçeler Karyesinden Abdullah oğlu Deli Kasım.
147-) Gönen’in Çerkes Mahallesinden Hasan onbaşı oğlu Kemal.
148-) Manyas’ın Değirmenboğazı Karyesinden Kadir oğlu Kamilin Biraderi Kazım Efe.
149-) Gönen’in Kızık Karyesinden Pallaç oğlu Kemal.
150-) Gönen’in Keçeler Karyesinden Tuğ Oğlu Mehmet Ağa.

(Resmî Ceridenin 7 Ocak 1925 tarihli ve 81 sayılı nüshasından alınmıştır.)