Bilinmeyen Kahramanlarımız
Meşhur olan kahramanlar, vatanı veya değer verilen hususlarda kanını, canını esirgemeden hayatını kaybeden, savaş kazanan, ülke kuran veya kurtaran kişilerdir.
Ait olduğu toplumu savaşmadan, kan dökmeden büyük badirelerden kurtaranlar ise her nedense kahraman addedilmemekte ve unutulup gitmektedir.
Merak ettiğim fakat hakkında bilgi ve doküman bulamadığım bir konu vardı, onu geçtiğimiz günlerde aydınlığa kavuşturdum. Biliyoruz ki İkinci Dünya Savaşı’nın bitimine doğru Sibirya’ya ve Orta Asya bozkırlarına sürülen ve çoğu sürgünde hayatına kaybeden milletlerin ekseriyetini Kafkas halkları oluşturuyordu. O dönemde Kafkas halklarından olan ve aynı şartları yaşayan Adığe ve Kabartaylar’ın sürgün edilmeyişinin sebebi ne idi acaba?
Kayıtlara göre 1944 yılında başlayan sürgünlerde Kafkas halklarından 412.548 Çeçen, 96.327 İnguş, 71.869 Karaçay, 39.407 Balkar, 104.146 Kalmık, 102.142 Ahıskalı, 199.939 Tatar ve Kafkas halkları dışında 172.471 Koreli, 1.276.881 Alman ve 105.000 Finli olmak üzere toplam 2.580.760 kişi yük vagonlarına doldurularak yerlerinden yurtlarından koparılmış ve kötü yaşam şartlarına dayanamayan çoğu yollarda ve gittikleri yerlerde hayatını kaybetmişti.
Stalin tarafından hazırlanan listede Adığeler’in ismi 7. sırada yer alıyordu. Kabartaylar ise listede hiç yer almıyordu.
Konuyu bugünlerde misafirimiz olan Prof. Bırsır Batırbıy’e sordum ve aydınlatıcı bilgiler aldım. Bunları okurlarımızla paylaşmakta yarar buluyorum.
***
O tarihlerde Adiğe Otonom Bölgesinin parlamentosu yoktu, mahalli bir yönetim vardı ve başkanı Çömako Hasanceriy idi. Hasanceriy, Maykop’a getirilen boş yük vagonlarını görmüş ve başlarına gelecek felaketi hemen anlamıştı. Durumu mahalli yönetim kuruluna haber vermesi halinde yönetimde Çerkes olmayan idareciler de bulunduğundan Moskova’ya gitmesine izin verilmeyeceğini biliyordu. Harp devam ettiğinden serbest dolaşım da mümkün değildi. Ne yapacağını düşündü.
Hasanceriy, Stalin’in yakın çalışma arkadaşı Giorgi Malenkov’un sınıf arkadaşıydı. En kısa sürede onunla görüşmesi gerektiğini düşündü. Doğrudan Stalin ile görüşmenin imkanı yoktu. Hiç kimseye haber vermeden gizlice Moskova’ya gitmeye karar verdi ve Malenkov’un yanına giderek durumu anlattı. Harpte ölen Adığeler’in listesini kendisine sundu ve Çerkeslerin asla Alman tarafına çalışmadığını anlatarak onu ikna etti. Neticede sürgün listesinde 7. sırada bulunan Adığelerin isminin Stalin tarafından çizildiği Malenkov tarafından Hasanceriy’e gösterildi ve böylece Adığeler büyük bir felaketin daha eşiğinden dönmüş oldu.
Hasanceriy’in ulusu için yaptığı bu fedakarlığı hatırlayan ve takdir edenin olduğunu sanmıyorum. Zira böyle bir olayı bugüne kadar ben de duymamıştım.
Kabatay’lar da sürgün listesinde yoktu. Peki neden bu Kafkas Halkı listede yer almadı?
Harpten önce Amerika’ya göç eden Kodaş Viladimir maddi durumu çok iyi duruma gelmiş bir Kabartay idi. Hemşerilerinin güç durumda olduğunu duymuş ve bunun telafisi için önemli miktarda parayı SSCB’ye göndermişti. Bu paranın Kabartay bölgesi için harcanıp harcanmadığı bilinmiyor ama bu yardımın etkisi ile Stalin’in Kabartayları sürgün listesine almadığına inanılmaktadır.
Bazıları canını vererek, kanını akıtarak kahramanlaşır; bazıları da nüfuzu veya parası ile ait oldukları millet için büyük fedakarlıklarda bulunur ama değerleri yeterince bilinmez. Her iki büyüğümüze de minnet borçluyuz.
***
Aydınlatılmasını arzu ettiğim diğer bir konu da Pşav Ethem tarafından Düzce’de 56 büyüğümüzün katledildiği olayın perde arkasıdır. Nedense bugüne kadar üzerinde durulmamış, suçlu ortaya çıkarılmamış ve mağdurların kanı yerde kalmıştır. Ne acıdır ki, ırkına yapmadığı mezalim kalmayan kişiler kahramanlaştırılmakta, gerçek kahramanların ise ismini bile hatırlayan çıkmamaktadır.
Malından, gençliğinden, hayallerinden, beklentilerinden, ulaştıklarından, ulaşma ihtimali bulunanlardan vazgeçerek, ortaya çıkan ve bir doğruyu yaşatmaya çalışan insan kahramandır.
